Vergi Mükellefi (Vergi Yükümlüsü)

VergiVergi mükellefi ya da yükümlüsü, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu düşen gerçek veya tüzel kişidir. Yani mükellefi, hukuki olarak kendine vergi borcu isabet eden kişidir. Verginin yükümlüsü ilgili vergi kanunlarında açıkca gösterilmiştir.

Vergi mükellefi, kanuni ve aracı mükellef olmak üzere iki şekilde olmaktadır. Kanuni mükellef, vergi kanunları bakımından mükellef olarak tanımlanan, adına vergi borcu düşen ve bu borcu ödemek zorunda olan kişidir. Bu mükellefiyet kişiye bağlıdır ve sözleşmeyle başkasına devredilemez. Ancak bazı kişiler, ödemek zorunda oldukları vergileri piyasadaki fiyat hareketlerinden yararlanarak başkalarına yansıtabilirler.

Sponsor Bağlantılar

Bu durumda kanuni mükellef ile gerçek anlamda vergiyi ödeyen kişi ayrı ayrı kişiler olabilir. Böyle olunca da kanuni mükellef ile aracı mükellef çoğu zaman birbirinden farklı kişiler olmaktadır. Aracı mükellef ise, kanuni mükellef olduğu vergiyi başkasına yansıtan kişidir. Başka bir ifadeyle, kanuni mükellef durumunda bulunan kişinin, ödemiş olduğu bir vergiyi başkasına aktarması sonucu karşılaştığı durumu aracı mükellef ifade etmektedir.
 
Örneğin, katma değer vergisinde kanuni mükellef, vergiye tabi mal veya hizmeti sunan kişidir. Ancak, bu kanuni mükellef vergiye tabi mal veya hizmeti satarken, yükümlüsü olduğu vergiyi çoğu zaman bu mal veya hizmetin fiyatına ekleyerek alıcıya devreder. Bu durumda ilgili mal veya hizmetin kanuni mükellefi aslında aracı mükelleftir.
 
Buna karşılık mal ve hizmeti satın almak suretiyle, bu mal ve hizmetin fiyatı içinde gizlenmiş olan vergiyi ödemek zorunda olan nihai tüketici ise vergi yüklenicisi olmaktadır. Yani vergiyi en son ödeyen ve artık başkasına yansıtamayan kişiye vergi taşıyıcısı denir.
 
Vergi mükellefiyeti denilince, bir kişinin vergi kanunlarına göre yerine getirmesi gereken yükümlülükler anlaşılır. Bu yükümlülükler ise uygulamada maddi ve şekli olmak üzere iki yönde belirir. Maddi vergi yükümlülüğü, ortaya çıkan verginin ödenmesi şeklinde oluşur. Şekli vergi yükümlülüğü ise, defter tutma, onaylatma, gerekli bildirimleri yapma, beyanname verme, defter ve belgeleri saklama vb. gibi şekle ve usule ilişkin görevleri kapsamaktadır.

Kaynaklar

Aytaç Eker, Kamu Maliyesi, Masa Üstü Yayıncılık, İzmir
Osman Pehlivan, Vergi Hukuku, Derya Kitabevi, Trabzon, 2003